Government / Revolution

First year law students in Kyrgyzstan wrote the following essays about Kyrgyzstan's governmental system and revolutions:

In Kyrgyzstan when we have a mess (revolution) in our country destruction of property occurs. When the people don't know that the the shops and offices aren't owned by the government they break windows, doors, and walls and take anything and go to other shops and offices. When there is a mess people died and it ruined the economy. Despite the disadvantages of the mess we have advantages. We changed our president and we have a new constitution. In the future I hope that we increase the economy, our country will develop, unemployment will decrease, and people won't get angry with the government. I think that we should develop in education, medicine, agriculture, and entrepreneurship. Why did I say education, because in Kyrgyzstan many children don't go to school; they can't read, write, and do math. It's bad because children are the future of our country. I said medicine because in our country we don't have vital equipment. In the future I think by working in agriculture and entrepreneurship we can produce goods and transport them to other countries. This is how I see developing our country.

I think revolution is bad because people begin all disastrous destruction of property. They begin to hit and kill each other. I don't like it. When I saw it on TV, the revolution, I cried because many people died. In the future I wish that this will never happen again. It was good that the revolution changed the president. Maybe he will become a good president and the country will change for the better.

The advantages and disadvantages of presidents in Kyrgyzstan. The first president was Akaev. I think he wasn't the best president, but normal because Taxes were low and prices very small. What are the disadvantages, I don't know. Maybe it is that he had much money, but the people didn't have money and didn't work. The second president was Bakiev. He was a very bad president because: 1) much corruption, 2) mess, 3) people died, 4) taxes were higher, 5) prices were higher, 6) people didn't have work and money. He doesn't have any advantages. The third president was Otunbaeva. She was very good because she was the first president who didn't go to another country and she could regulate a hard situation. The fourth president is Atambaev. I don't know if he is good or bad. Time will tell. (Analysis- to publish my good tsar article maybe I can say the good tsarness of Roza was that she freely gave up power and made that as an example for the future. That may be better than changing the form of government, which can easily change again.)

Before the revolution in Kyrgyzstan Bakiev's family ruled, but soon there was a revolution and Bakiev didn't want to give to the opposition and they shot their own people! And on the 7th of April revolution young guys died as citizens of the Republic of Kyrgyzstan. But the people of Kyrgyzstan sill made their own and drove out Bakiev and then came on the power of new people! I hope all is well and I hope that the revolution will be no more!

In Kyrgyzstan there were two revolutions. On March 24th 2005 and April 7th 2010. A lot of innocent people suffered. The government killed civilians in Bishkek and robbed shops and in Bishkek it was a mess. I think that Bakiev and Akaev as ex-presidents are to blame because they raised the prices of taxes on light, water, gas, products, etc. Akaev and Bakiev lived through the citizens. They stole all the money from citizens. Two ex-presidents didn't help the citizens. Their relatives were owners in a big company. I think that it is bad because the president must help his people and he musn't steal from his people.

In Kyrgyzstan there is a parliamentary-presidential form of government. In my opinion it's a for of government that suits our country because power is divided between the president and parliament. Before the president had more power than the parliament. It was bad because no one could contradict him. Perhaps today's form of government is good. Recently we have accepted it and we don't know exactly how this form of government will work. In my opinion Otunbaeva was a good president. When Dastan Bekeshev came to our university he said that Otunbaeva accepts criticism, that they can argue with her. Roza Otunbaeva has a good education. She's the first woman president in Central Asia and Kyrgyzstan and the first president who didn't run away.

In my opinion on 7 April (2010) we didn't have a revolution. It was a mess because if it was a revolution we would have changes, but we don't have changes. Now I want to tell about the mess before and after. Before the mess:

1. We had a presidential system
2. We had a president from Osh
3. Bakiev had three wives
4. It was corruption
5. Maxim Bakiev sold narcotics
6. Maxim was an owner in "Megacom" and he increased the price on the tariff of mobile phones
7. Taxes increased
8. Prices increased
9. Bakiev appointed his relatives as the owners in a big rich company.  

After the mess:

1. We have a parliamentary-presidential system
2. - 
3. Atambaev has 1 wife
4. ? 
5. - 
6. - 
7. - 
8. Just oil prices are higher
9. -

I hope that we will not have another mess and our life will be better.

Business Disputes

First year law students in Kyrgyzstan wrote the following essays about solving business disputes:

I want to tell you about two best friends. One of them gave another man money and he didn't return his money, and he didn't answer the telephone when his friend rang him, and the friend went to another friend and told him about the problem. Together they went to his last friend's house and hit him. The next day he returned his friend's money. I think it's not normal, but sometimes it's a good way to discuss problems because our police can't do anything.

In my opinion in Kyrgyzstan people decide problems with the police.

In Kyrgyzstan best friends do not go to the police. If one of them says I don't pay money because I don't have any money the other can go to his home and take his house, car, etc. I don't know how to solve this problem.

In Kyrgyzstan how do people solve business disputes. I will tell you one example about this situation. If I need money for building a shop I go to my friends or someone who also need money and we together make one group. There stand 3 or 5 people. Then we together go to the bank and take money. Then every month everyone of this group must pay this money. If one person doesn't pay money, the other people of this group must pay money for this person who doesn't pay.

Kidnapping

In our country there are many different religions and many people who exercise religion and traditions. One of these traditions is kidnapping girls. But, I think it's a tradition of the past. And now this has become obsolete. But not everybody thinks so. The vast majority of our guys think that it's a joke or trick. I'm glad that in our country there is the law about kidnapping girls. And if guys do it without permission of girls they can get a term. I know one guy who wanted to kidnap a girl without her permission. But her parents didn't agree to marry their daughter. The next day the police took him to prison, but he gave money to them, and toward the evening he was at home. It's not normal, but it's a good variant to decide a problem. In my opinion it's a good tradition if the girl is not anti to marry. But only if it's by joint agreement. Often this obsolete tradition is in Muslim families.

Female Russian student in northern Kyrgyzstan

Reket (school bullying) in Kyrgyzstan

First year law students (college freshman) in northern Kyrgyzstan wrote the following essays on reket (school bullying) in Kyrgyzstan:

"Reket. One girl in high school requested 100 som from a small girl. Becasue the big girl needed money the small girl stole money from her mother, because the big girl said: If you don't give me money I will fight you when you go home. The small girl was afraid because she gave money to the big girl. I think it is worse because the inspector doesn't have an advantage. If the government is worried then maybe it should change the system."

"In the schools of Kyrgyzstan school boys or girls take money or phone of the younger ones. Younger school boys or girls give money or telephones because they are afraid of the senior children. Inspectors cannot solve this problem in the school. In my opinion this problem is very developed in the schools of Kyrgyzstan. Reket interferes with learning at school."

"In the school, high school, people take money from children and they must save money and give it to them. If little school children don't give money to guys they will be hit. This makes children afraid because if they complain the high school guys maybe will be able to kill. The police don't fix it. This is all a bad system."

"Bullying is very developed in Kyrgyzstan. The most developed place is in school. At school senior pupils demand from elementary grades a small sum of money and children find the told sum of money. Bullying is a very bad business. It is necessary to struggle with bullying. Bullying is a bad system."

"Bullying is Reket. It's when one or a group of bad boys take money or mobile phones from children. These children take money from smaller children. Little children maybe can steal this money from their parents or other people. Then the policeman records these bad boys. It is a bad system."

"My opinion about Reket or bullying. In our school and in the streets big boys have an illegal work. They take money or something from young children. For example, in school, where I was studying I saw many situations when the Reket gangs who were studying in the 10th or 11th classes take phones or money from young school boys who were studying in the 8th or 9th classes. If they don't give money they hit them. Reket is not only with boys, it is also with girls. I think it is very bad because it is illegal. It is a problematic situation."

"I think bullying is bad! Because of this bullys require money and phones and if you don't give money or phones  then you are beaten. That will happen. In the school one of the senior class students demanded money from those younger who could not raise money and they shot them down a lot. I think it's very bad for a teenager and you have to deal with this problem."

"In every school of Kyrgyzstan we have bulllying. Every pupil and high school pupils take money from little and weak guys. Sometimes they take 200 som, sometimes 500 in one class in every week. They do it by group. If somebody tells about them to the police the police are sometimes afraid of these little rekets. It's awful, I think because weak and little people must steal money from their parents and give it to a gang of bullys. I think it's the parent's problem because they don't do anything with their children who give money by illegal ways. I think they must punish their child and bosses of schools must do something with this problem and not close their eyes. I think if these little reketeers don't stop, in the future they can do something real awful and there will be bad implications."

"In our country many schools have Reket. For example in my school big boys make a big group and ask money from children. They ask 1000 som or 2000 som, it depends on the interest of the big boys. In my mind this problem is global in our Kyrgyzstan school and to finish it is very hard. But, I think teachers must punish these big boys or expel them from school."

Corruption in Kyrgyzstan

First year law students (college freshman) in northern Kyrgyzstan wrote the following essays on corruption in Kyrgyzstan:

"I think corruption is good because it decides problems. If you go to prison you give money and you leave. I think corruption is bad because if your brother goes to prison the prosecutors ask big money."

"The Gai are very bad because they stop people without cause. Then they ask for money. I think this is bad."

"I think in Kyrgyzstan each person encountered this problem (corruption). Life is very bad. Each person needs more money. Teachers give A(+) for the money because they need for a good life. I am very sad . . . for our country"

"When the GAI stop us, we give them money because they can take our driver's license. When we give money to GAI and when they take money from us, we break the law. But, I think that if the GAI don't take the money, they won't survive."

"Government Hospital: If I have a cold or a broken hand I go to the hospital. In order to get good service I have to give money to the doctor, then they help me. But, I paid money before. This I think is bad, because it's wrong."

"My opinion about corruption. In Kyrgyzstan we pay money to the police, to the doctor, the GAI and to other people. When we study in the university or college we pay money to the teacher. At the end of the semester the student has to pay about 100-150 soms for one subject, if he wants a good mark. If he doesn't pay money, the teacher will give him a bad mark. I think that corruption is very bad, because we have to pay much money to many people."

"Corruption in Kyrgyzstan. In government schools teachers take money for good marks. Teachers take presents from parents. I think this is not legal because the teachers violate the laws. Teachers need to go to jail."

"I think that in Kyrgyzstan there is corruption, for example our police officers. I will give an example. I went 100 km/h and I broke the rules of the road and I was stopped for speeding. I did not think that they could be offered money to let me go and close the case. I gave them 400 som and they let me go. and that is corruption."

"In government hospitals in Kyrgyzstan everybody knows that we have corruption everywhere. For example, we go to the government hospital when we need help, but everybody wants to get better help, to lay in a good room, to eat normal, to have all drugs, and have a good ratio of doctors. And everybody pays the doctors. For us it's normal. I understand that it mustn't be in the hospital. I think it's awful because maybe old women or men don't have money to pay the doctors, but nobody can do anything."

"Corruption in Kyrgyzstan. Government organizations take money. For example, the hospital and police. I think our organizations take money because they have very small paycheck. If our government ups the paycheck for policemen or doctors they will not take the money from us."

Aksakals in Kyrgyzstan

First year law students (college freshman) in northern Kyrgyzstan wrote the following essays on aksakals ("white beards" in Kyrgyz or respected elders who process disputes) in Kyrgyzstan:

"Sometimes in Kyrgyzstan's villages we have aksakals but I never saw it. I heard that they give an advice, sometimes, they're like a judge. They make decisions, but sometimes it's illegal. It's bad, but if somebody rapes another person, this girl must go to the police, but sometimes the police can't do something with it and then the girl goes to the aksakal and they help her in this situation. I think, it's good in the situation, where the Police- can't do anything."

"When my sister divorced, with her husband she went to aksakal. They gave her an advice and then she took her child. I think that it is a good idea to have in our country aksakal."

"One husband beat up his wife because he was drunk and his wife went to the aksakal. And the aksakal decided that the husband was guilty. And the aksakal decided that he needed to beat him up because he can't hit his wife. What I think about aksakals is that it is a bad system because aksakals don't have law."

"When a husband and wife divorce then an aksakal gives their opinion about that."

"I understood many things. The family (aksakal) elder is a person who plays a big role. He solves a lot of things. He is the head."

By Sasha
April 14, 2010

I think nothing is going to be changed, we had the same events in 2005, people want changes, and they are ready to support any candidate who will promise some improvements to them. In couple of years people understand they were deceived and new leader shows up, and everything goes the same.

I still have hope only for two candidates current acting president Roza Atanbaeva and our ex- prime minister Felix Kulov, at least they are educated people, not wish to separate the country, sincerely want to change something. I hope one of them will become a president.

2nd comment

By Aftandil
April 15, 2010
 
When Bakiev came to power, he promised 2 things

1. put an end to family rule
2. make State Chahhel 1 independent

Prohibiting rallies and meeting he explained that it will scare investors. We said ok !!!  Then 2007 parliamentary elections and 2009 presidential elections were not fair and transparent. AtaMeken party was obviously kicked off from parliament seats. We said ok, for the last time they were impeding president Bakiev with his pursues.

Then suddenly Bakiev changed constitution, according to old version if president is dismissed Speaker of parliament replaces him. According to his new version Presidential council (which was created recently and consisted of 7 officials and one member was his son M. Bakiev) could choose who could replace president. It was the biggest mistake and undermined constitution as main law of country.  Above all he didn't implement 2 things promised in March 2005.

What about America ? With 2 wars in Afgh and Iraq US didn't want 3rd war with Kyrgyzstan :)))  US tries to build democracy in Iraq and Afghanistan, but at the same time, didn't say anything about Kyrgyzstan which was falling behind democracy. You will say why ? In order to save US air base in Kyrgyzstan , America closed eyes to authoritarian regime "At the expense of US air base in Kyrgyzstan, America sacrificed Democracy, Freedom in Kyrgyzstan"  We don't blame America, maybe Uncle Sam wanted to establish democracy in Afghanistan and then get to Kyrgyzstan since situation us much more better then in Afghanistan or Iraq.

Why Tulip II

By Aftandil
April 9, 2010

You will ask who is to blame ? of course USA :))))) These cool and hot guys learned from American blockbusters how to assault and attack building and ram walls with trucks :)))

I was in the square sometimes it seemed to me that I was watching cool American movie :)))

The reasons of this riots go back to 2007.

When Bakiev became president he promised to improve living standards and started with economy. How you can attract investments, if there are 1000 meeting in the country and Bakiev prohibited rallies and meetings at the same time he collected more power and put his people to high ranking positions in order to do things quickly.

Opposition leaders called usurpation of power and family rule of the country.

Recently prices for electricity and heating and hot water were increased twice.

Opposition took advantage of this situation and promised to people that if they come to power they will decrease prices. its a long story and there are many aspects of situation.

A History of Our Revolution

By Nazarbek Akylbek Uulu
March 26, 2005

Революциянын баасын тарых берет.

Бир коомдо жашап жаткандан кийин ал коомдо болуп жаткан окуяларга кайдыгер карап же ал окуялардан оолактап кете албайт экенси¾. Андыктан, жакында јлкјбіздј болуп јткјн тарыхый окуяларга жана алардын натыйжасында тізілгјн саясый кырдаалга ар бир жарандын јзінін жеке ой пикири бар болсо керек. Мен дагы Кыргызстандын жараны катары, јлкјбіздјгі окуялардын јнігішінј тынчсыздануу менен назар салып тізілгјн абалга кандайдыр бир баа беріігј аракет кылдым. Акыры сјз эркиндиги укугумдан пайдаланып јзімдін жеке ой пикиримди профессионал саясатчы же саясый аналитик катары эмес, катардагы жаран катары коомчулукка жеткиргим келди.

Кытай элинде “Јзгјріілјр доорунда жашап калса¾ экен” деген байыртадан белгиліі бир каргыш бар эмеспи. Бул улуу сјздін ма¾ызын биз, замандаштар, кимдир бирјјнін каргышына калгансып ушундай тополо¾ тј¾кјрішті башыбыздан кечирип жатканыбызда гана эми тішініп жатсак керек. Мындай алааматты биз мурда тарых китептеринен гана окуйт элек, бир кезде айтылуу большевиктер уюштургандай революция бизде экинчи кайталанбастай, тарыхтын барактарында тібјлік калгандай сезилчі эле, себеби бир кылымга жакын убакта адамзаттын менталитети кыйла јзгјрбјдібі. Эмигиче бизде да тј¾кјріш болгонуна, биздин борбор калаабызда да тээ алыскы Багдаддагыдай аёосуз талап тоноочулук болгонуна, калаабыз бир тін ичинде таанылгыс абалга келип калганына ынаналбай жјн гана бир коркунучтуу тіш сыяктуу сезилет. Тіш эле болуп калса эмине...
Анткен менен, каалайбызбы, каалабайбызбы, эгемендіі Кыргызстандын тарыхында мурда болуп кјрбјгјндјй, ири тарыхый мааниге ээ, коомубуздун мындан аркы јнігішінј о¾ же терс таасир этіічі окуя болуп јтті. Албетте, тарыхта калчу бул окуяга тіздјн тіз кібј болуп калганыбыз ічін бизге бир жагынан сыймыктуу болсо, бир жагынан јтј јкінічтіі болот экен, анткени тј¾кјріш кандай гана жакшы ниет жана идея менен ишке ашырылбасын анын аты андан јзгјріп кетпесин, бары бир коомдун кінімдік жашоосуна јз залакасын тийгизбей койбосун унутпасак экен, ал эле эмес, коомдун јнігішін артка тартып коёру айтпаса да тішініктіі эмеспи. Бул чындыкты канчалык ачуу болсо да мойнубузга алышыбыз керек. Айрым замандаштарыбыздын абалды толук баамдабай туруп эле бул окуяны майрамга айлантып жиберишкени, Акаевдин бийлиги куласа эле жыргалчылык заман келет деп эйфорияга алдырышканы, жумшак айтканда, биздин коомубуздун саясый жактан мындай тарыхый јзгјріілјргј дале болсо даяр эместигин тастыктады. Андан да јкінічтіісі карапайым эл мындай тј¾кјріштјрді коомго жагымдуу бир кјрініш сыяктуу кабыл алып жатканы тынчсыздандырууну туудурбай койбойт экен. Бул тј¾кјрішкј азыр тигиндей же мындай баа беріігј али эрте экендигин, мезгили келгенде бир гана тарых јз баасын берерин, анын ма¾ызын, о¾ жана терс жагын тарых жана келечек муундар таразаларын элибиз эсинен чыгарбаса экен.

Менимче, эл жа¾ыланууга каршы эмес, жа¾ылануунун зарылчылыгы келгенин эл сезип тішініп эле атты. Бийлик алмашуу бардык демократия принциптерин туу туткан мамлекеттерде мыйзам ченемдіі кјрініш болуусу тийиш. Эгер бийлик кјпкј турса, анан калса јзінін мјјнјті біткјнінј карабастан дагы эле бийликте калуунун болгон амалдарын издеп баштаса, айланасына јзінін тууган уругун чогултуп, ій білјсін јлкј саясатына тіздјн тіз аралаштырып, башка саясый муунга бийликке табигый жолдор менен келіігј ачык эле бут тосо баштаса, албетте, бийлик бузулат, андай бийликтен конструктивдіі эч нерсе кітіігј болбой калат, коомдо бир кландын же топтун диктатурасы орноо коркунучу туулат да буга каршы коомдун табигый јзін јзі коргоо рефлекси пайда болуусу та¾ каларлык деле эмес.
Мына ушундай абалга жетип элинин ишеничин жоготкон мурдагы бийликтин алсыздыгынан, ара¾ турган элдин абалынан кээ бир оппортунисттер пайдаланып кетпјјсі ічін Акаевдин јкмјті да, оппозиция да тиешеліі аракеттерди убагында кјрішкјн жок. Айрым оппозиционер деп јзін јзі атагандар саясый абалды курчутууну гана кјздјп келишпедиби, ал эми бийлик болсо компромисс табуунун ордуна элди курулай чакырык, идеология менен јзінј тартуунун аракетинде келди. Бул революциялык абалга Акаев режиминин саясый ачкјздігі, саясый абалдын келечегин туура баамдап кјрјбилбегендиги, оппозициянын кічінј жана амбицияларына жеткиликтіі маани бербей келгени жана ошол эле учурда оппозициянын кээ бир јкілдјрінін ара¾ турган элди кјтјріп јз амбицияларынын ишке ашыруусу ічін учурдан пайдаланып кетиши себепкер болду. Анткен менен, мамлекетти бігінкі революциялык абалга чейин алып келіігј Акаевдин да, башкалардын да укугу жок эле.

Элдин чыныгы мідјсін тішінбјй, революциянын кесепеттерин ойлонбой элди кјтјрілішкј індјгјн айрым лидерлерибиз революциянын кесепети хаоско алып келиши мімкін экенин, эл контролдон чыгып кетсе анархияга жол ачылышы мімкін экендигин мурда ойлодубу экен, же ошол эле лидерлердин артынан ээрчиген эл тј¾кјріштј, сјз јзі эле айтып тургандай, коомдогу бир таптын укугун орнотуу экинчи бир таптын укугун тепселјј аркылуу гана болорун ойлоду бекен? Борбор калаабызда орун алган талап тоноолор андай болбогонун ачык эле кјрсјтіп жатпайбы. Эл деген шылтоо менен айрым лидерлер бийликке жетишііні жана жеке сяасый амбицияларын ишке ашырууну гана кјздјгјні алардын талап тоноочулукту токтотууда эч кандай чара кјралбай койгонунан, јздјрі кјтјріп чыккан элди контролдой албаганынан, керек болсо мурдагы бийликке каршы пикетке чыккандай элге чыгып, жок дегенде, токтотууга аракет кылгандын ордуна теледен бары те¾ бири бирин куттуктап, Акаев элди кандай абалга алып келгенин гана талкуулап отуруп алышынан кјрініп турбадыбы.

Ал эми жа¾ылануу, боштондук деп кыйкырган айрым мекендештерибиз жјн гана јзінін материалдык абалын башка бирјјлјрдін эсебинен жакшыртып алалы дегени Бишкектеги тінкі жіріштјн кийин ми¾ актанса дагы жуулгус кара так болуп калды кјрінјт. Айрым мекендештерибиз бир ууч провокаторлордун сјзінј кирип Акаев тактыдан куласа эле каалаганын кылып башташ керек экен деп минтип ач кјздіккј же¾илип, кара ниет менен бирјјнін убалынан, каргышынан коркпой, каратып туруп мындай ыплас ишке барганы абдан јкінічтіі. Бизде болгон мындай аёсуз талап тоноолор менен коштолгон білдіріілјр башка бир да жерде болбосо керек. Ошол эле Ирактын эли биз теледен кјргјнібізгј караганда Саддам Хусейнге гана таандык хан сарайларды анан јкмјттік жайларды талап, анын мілкін ташып кетишкен. Бизде болсо эч кандай Акаевдин тиешеси жок жеке ишкерлерге таандык жерлер чабуулга учураган. Мейли Акаевдин жеке јзінін дікјні болсо да ал жерде канчалаган мекендештерибиз эле иштеп ій білјсін багып жатканын, ал жердин ізірін биз деле кардар катары кјріп атканыбызды тішінсјк болбойбу! Анткен менен, бул жагымсыз окуя стихиялуу тірдј ичкилик ичип алган а¾ сезимсиз жаштар тарабынан кокустан эле орун алды деп айтылып жаткан менен, андайга окшошпой турганын байкоо ічін Шерлок Холмс деле болуунун кажети жок. Биринчи кезекте айтылуу Народный дікјндјрінін тійінін дээрлик бардыгынын таш талканынын чыгарылышы (элде Народный дікјндјрінін тійіні ій білјгј таандык экен деген имиштер башында эле бар болчу), Бишкекте болгон бардык супермаркеттердин жана кымбат элиталык бутиктердин кыйратылышы (революция убагында байлар бай болгону ічін эле эл душманы катары эсептелип калат да эл јз жинин ушинтип байлардан чыгарат эмеспи), жана кымбат тиричилик техника саткан дікјндјрдін жјн гана уурдалып жана кыйратылышы, ал эми кытай жана тірк жарандарына таандык супермаркеттерди жјн эле тоноп талкалабастан јрт да коюп кетиши, ошол эле учурда ошол эле кјчјлјрдј чогуу жайгашкан кичи кафе, чач тарач, дікјндјрдін ж.б. эч жабыркабашы, бирок тірк кафелери, жада калса эч ким байкабас жерде жайгашкан чач тарач жайлары аёосуз тонолуп кыйрашы бул белгиліі бирјјлјрдін алдын ала ийне жибине чейин ойлонуштурулган сценарийи го деп ишенбјјгј аргасыз барасы¾. Анан калса же конкуренттеринен арылуу ічін же же¾ишке жеткен элге трофей катары ушул ушул жайларды алгыла деп бирјјлјр атайы эле індјгјндјй кјрінјт. Эмнеси болсо да шаарыбыздын кјркін ачкан, жумуштан јтіп баратканда эс алып, ырахаттанып, орусча айтканда цивилизованно соода кылчу, чет элдиктер келсе сапка саяр бир дагы соода борбор калтырбадык. Баракелде! Јзібізді бир тін ичинде 5-10 жылга артка сійрјдік бири бирибизди кјралбастыктын айынан. Эми дагы качан мурдагы соода борборлору калыбына келер экен? Зато бітіндјй дійнјгј јзібізді таанытпадыкпы бизден јткјн білдіргічтјр жок деп. Аты¾ чыкпаса жер јрттј дегенди јзібіз бекеринен айтпаган турбайбызбы.

Ал эми учурдагы кырдаалды баамдасак, бул тј¾кјріш кээ бир саясый оппортунисттерди жана же¾ил оокат кјздјгјн адамдарды эске албаганда, саясатка аралашпаган, јз оокаты менен алек тынч жаткан элге зыяндан башка пайда алып келген жок деп ойлойм, себеби эл ічін деп ишке ашырылган бул тј¾кјріш айланып отуруп эле ошол эле элди, тагыраак айтканда, чын ыклас менен эмгек кылып бутуна жа¾ы туруп келаткан жарандарыбызды ченемсиз чыгымдарга дуушар кылды. Ми¾деген мекендештерибиз мээнет менен тапкан, канча убакыттан бери кашыктап чогултуп келген мілкінјн кјз ирмемде кол жууду, ми¾деген жарандарыбыз жумушсуз калды, демек ій білјсін багууга эч кандай каражатсыз калды. Алардын тагдыры эми эмне болот, кимден жардам кітјт, кимге ишенет, адилеттіілікті кайдан издейт? Бир гана нерсе белгиліі: алардын кайгысына эч ким жооп бербейт жана алар жумушсуздардын армиясын кјбјйтјт, натыйжада жоёбуз деп кјкірјк каккан жакырчылыктын јсішінј салымын кошот. Мындан айрым жарандар эле эмес, жалпы коом, мына биз, карапайым калк, кары да жашы да, байы да кедейи да материалдык да моралдык да жактан зыянга дуушар болгонун, бийлик менен айрым амбициясы чо¾ оппозиционерлердин кагылышынан ортодо тынч жаткан калы¾ эл запкы тартканын айрым замандаштарыбыз тішінбјй же тішінгісі келбей жатканы ого бетер зээни¾ди кейитип жатпайбы.

Ошентип, Акаев режими јз доорун жашап бітті, біткјндј да минтип јз аброюн жоготуп элдик тополо¾ менен кіч колдонуу аркылуу кулатылды. Ошентсе да, боштондукка, эркиндикке жетиштик деп уралаган кээ бир мекендештерибизге тішінј албайм. Же Акаев ошончолук эле Сталин же Хусейн сыяктуу бітін карапайым элди куугунтуктап, каматып 15 жыл бою эзип келген тиран, деспот беле? Эмнеден бошондук? Туура, айрым бийликке жакпаган, же бийликти тымызын э¾сеп жете албай бийликке таарынып жіргјн, же кээ бир чынында эле бийлик тарабынан адилетсиз куугунтукталган адамдар боштондукка жетишти. Бирок бітіндјй элди ага кошуп жибергенибиз туура болбосо керек себеби жалпы жонунан алганда, Орто Азияны мындай эле коёлу, керек болсо бітіндјй постсоветтик республикалар арасында Акаев э¾ либерал, э¾ жумшак мамлекет башчысы болгонун азыр да эч ким тана албайт. Андай болбогондо Кыргызстанда бігінкідјй санда ар кыл саясатчы жаралат беле, ким билет. Биздин јлкјдј, бул окуялар кјрсјткјндјй, саясатчылардан жана саясый партиялардан кјп эч нерсе жок экен. Эмнегедир бизде бизнесмен, соодагер, банкиринен тартып физиги болобу, доктуру болобу, айтор, мугалимине чейин эле саясатчы болгусу келеберет экен. Аларды башка иш кызыктырбайбы же саясат чынында эле јтј кирешеліі бизнес окшойт.

Ошондуктан, бул революцияны канчалык элдик дегенибиз менен эл кылбай эле жала¾ эле аркасынан саясаттан анчалык деле тішінігі жок жаштарды ээрчиткен саясатчылар кылган ј¾діі сезилет. Бул чындык бизде аздыр кјптір саясый эркиндик кагаз жізіндј эле эмес иш жізіндј да болгондугун далилдеп турбайбы. Андай болбосо бизге революциянын јзі эмес, эпкини да жетмек эмес, бігінкі оппозиция лидерлеринин тагдыры кандай болмок, аны эч ким айталбайт. Акаев кіч колдонбой, јкмјт ійін таштап качып кетишин бир жагынан коркоктук, чыккынчылык деп айыптасак, экинчи жагынан кан тјгіігј жол бербей бийликти тынчтык жолу менен “јткјріп бергенин” чынында анын атуулдук эрдиги деп эсептесек жа¾ылыштык болбос, анткени ал курал алып бийлигин коргогонунда анын аягы кандай жа¾жал менен бітмјк, бир кудай билет.

Акаев бийлигинин албетте јз кемчиликтери, каталары, кінјјлјрі бар болчу, бирок алар кјбінесе экономика жаатында болгонун а¾ сезимдіі кјпчілік тішінјт. Алардын бири коррупциянын кіч алышы, мамлекеттик мілктін бийликтеги аткаминерлер тарабынан адилетсиздик менен ээленип алышы ачык эле кјрініп турду. Бир жагынан жомоктогудай жаркыраган жана космостук ылдамдык менен курулуп жаткан хан сарайлар, биринен бири јткјн машинелер, ал эми экинчи жагынан машине минип ій курмак тігіл кінімдік кјр тиричилигин эптеп јткјріп жаткан калктын ортосундагы асман менен жердей айырма эл менен эч ким эсептешкиси келбегенин далилдеп койгон. Эмнеси болсо да, Акаевдин тээ эгемендіілік жылдарынын башында Кыргызстанды дійнјлік аренага алып чыгып, коомдо демократиянын принциптеринин тіптјлішінј, бјлініп жарылып бараткан коомдо бейпилдикти, биримдикти сактап калышына, рыноктук мамилелерге јтіі реформаларында салымы эбегейсиз зор экендигин моюнубузга алышыбыз зарыл. Тунгуч президентибиз јлкј ічін жасаган эмгектерин элибиз унутуп коюуга же тарых бетинен чийип салууга мімкін эмес экенин жана моралдык укугубуз жок экендигин эсинен чыгарбайт деп ойлойм.

Ал эми жа¾ы бийликтен эл кјпті іміт кылууда, бирок, тилекке каршы, жа¾ы бийлик јз доорун бир кездеги большевиктерге окшоп айрым жеке менчик ээлерин минтип кыйратуудан баштап алды. Бир гана тилек, кандай гана инсандар бийликке келбесин, бир ууч элибизди уруу уруу кылып, тіндік тіштік деп бјліп жарбай, тынчтыкты, элдин ынтымагын кјздін карегиндей сактап, байлыкты кайра бјліштіріі жана бири биринен јч алуу менен алек болуп кетпесе экен деймин. Жа¾ы бийлик, эл бийлиги деп јзін атаган со¾, ошол атка татыктуу болуп, критиканы туура кабыл алып, мурдагы бийликтин каталарынан жана мічіліштіктјрінјн сабак алса экен деймин. Сјзімдін аягында, жа¾ы муундун саясатчыларына јлкјбіздін тагдырын, келечегин тапшырып жатып белгиліі бир топ адамдардын кызыкчылыгын кјздјбјй калкты калыстык менен жалпы ойлоп, элдин турмушун о¾доого болгон кіч кубатын жумшап ишенимин актаса экен деген гана жјнјкјй тилегим бар.

Назарбек Акылбек уулу, Ат-Башы району
26.03.2005